- prze-
- prze- 1. {{/stl_13}}{{stl_7}}'przedrostek nadający następujące (m.in.) odcienie znaczeniowe czasownikom, z których tematami się łączy': {{/stl_7}}a) {{/stl_13}}{{stl_7}}'przebycie jakiejś przestrzeni, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przebiegać, przepływać, przelatywać' {{/stl_8}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}b) {{/stl_12}}{{stl_7}}'przemieszczanie czegoś lub kogoś z jednego miejsca w drugie, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przegonić, przenosić, przelać, przepędzić, przestawić, przesuwać {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}c) {{/stl_12}}{{stl_7}}'przeniknięcie czegoś na wylot za pomocą czynności nazwanej tematem czasownika, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przebić, przedziurawić, przegryźć, przekłuć, przerąbać, prześwietlić {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}d) {{/stl_12}}{{stl_7}}'przedostanie się przez coś na wylot, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przemoknąć, przeżreć {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}e) {{/stl_12}}{{stl_7}}'wypełnienie całości jakiegoś odcinka czasu czynnością nazwaną tematem czasownika, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przechowywać, przepracować, przesiedzieć, przestać, przespać {{/stl_8}}{{stl_7}}, lub przetrwanie faktów tworzących jakieś zdarzenie: {{/stl_7}}{{stl_8}}przeczekać, przeżyć {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}f) {{/stl_12}}{{stl_7}}'ułożenie w naprzemianległy sposób, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przełożyć {{/stl_8}}{{stl_7}}(np. ciasto masą), {{/stl_7}}{{stl_8}}przesypać {{/stl_8}}{{stl_7}}(np. owoce cukrem) ' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}g) {{/stl_12}}{{stl_7}}'zmieszanie czegoś z czymś, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przepleść, przetknąć {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}h) {{/stl_12}}{{stl_7}}'osiągnięcie jakiejś fazy lub celu, rezultatu czynności, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przebudzić, przegrać, przeanalizować {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}i) {{/stl_12}}{{stl_7}}'ustanie, przeminięcie czegoś, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przebrzmieć, przekwitnąć, przeminąć {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}j) {{/stl_12}}{{stl_7}}'ogarnięcie czynnością nazwaną tematem czasownika kolejno wszystkich elementów jakiegoś zbioru, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przebadać, przeliczyć, przepytać {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}k) {{/stl_12}}{{stl_7}}'większą (zwykle za dużą) intensywność, efektywność czynności lub stanu, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przeciążyć, przegłosować, przegrzać, przekarmić, przesolić {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}l) {{/stl_12}}{{stl_7}}'przekształcenie czegoś w coś innego za pomocą czynności nazwanej tematem czasownika, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przerobić, przebudować, przeszyć {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}m) {{/stl_12}}{{stl_7}}'zmienienie właściwości czegoś za pomocą tej samej czynności (nazwanej tematem czasownika), której są wynikiem, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przeadresować, przemeblować {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}n) {{/stl_12}}{{stl_7}}'dokonanie czegoś ponownie, kopiowanie czegoś, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przegrać, przedrukować, przepisać {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}o) {{/stl_12}}{{stl_7}}'złe wykonanie czegoś, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przejęzyczyć się, przesłyszeć się {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}p) {{/stl_12}}{{stl_7}}'stracenie, zmarnowanie czegoś i związanych z tym możliwości na skutek czynności nazwanej tematem czasownika, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przegrać, przejadać, przehandlować, przepijać {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}q) {{/stl_12}}{{stl_7}}'przewyższanie kogoś, czegoś, zdobycie przewagi, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przeważyć, przerosnąć {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}r) {{/stl_12}}{{stl_7}}'wykazanie subiektywnej wiedzy o przyszłości, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przeczuć, przepowiedzieć, przewidzieć {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}2. {{/stl_12}}{{stl_8}}rzad. {{/stl_8}}{{stl_7}}'przedrostek o funkcji wzmacniającej, dodawany do form stopnia najwyższego przymiotników, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przenajdroższy, przenajświętszy {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}{{stl_20}}{{/stl_20}}{{stl_12}}3. {{/stl_12}}{{stl_8}}pot. {{/stl_8}}{{stl_7}}'przedrostek tworzący nacechowane emocjonalnie rzeczowniki pochodne od innych rzeczowników, wyrażający znaczenie: największy z możliwych, np. {{/stl_7}}{{stl_8}}przeskurczybyk {{/stl_8}}{{stl_7}}' {{/stl_7}}
Langenscheidt Polski wyjaśnień. 2015.